"Ru con con ngủ cho say
Mẹ còn vất vả chân tay ngoài đồng
Ru con, con ngủ cho nồng
Mẹ còn nhổ mạ trả công cho người"
Ngày ấy, Liên là người con gái đẹp nhất nhì vùng này. Giữa mảnh đất quanh năm heo hút, cô âm thầm lớn, như cái cây âm thầm trổ lộc nở nụ bung hoa mặc bao cằn cỗi đá sỏi. Đến tuổi dậy thì, việc cô chọn lấy Hòa làm cho bao gã trai làng thất tình sau những lần đánh nhau chí tử cốt để lấy lòng người đẹp, thậm chí có anh chàng còn bỏ làng mà đi vì không chịu nổi cảnh nhìn Liên mỗi chiều thả tiếng cười trong vắt vào chiếc gầu sòng sóng nước, bên cánh đồng xanh mướt mải và Hòa thì say mê hát đối, ánh mắt chứa chan tình tứ như thể đất trời chỉ còn hai người giao thoa, viên mãn.
Hạnh phúc đôi lứa trở nên tròn hơn vào cái ngày Liên sinh một đứa con trai. Căn nhà mái lá đượm nồng tiếng khóc, tiếng cười, rồi tiếng bi bô trẻ thơ. Hòa mỗi sáng đi làm đồng quyến luyến không quên mang theo mùi hương bưởi ngọt ngào nơi tóc vợ, mùi sữa thơm mát từ miệng đứa con trai, vấn vít quanh người. Để những ngày nắng cháy rạn đồng, hay những khi mưa dầm dề trắng xóa. Anh trở về nhà với bữa cơm Liên chờ, nồi tép kho khế thơm lừng với bát canh rau đắng hái sau hè, dăm ba quả cà pháo muối mặn. Vợ chồng con cái quây quần, tưởng như cái niềm hạnh phúc bé con ấy ngừng đọng lại mãi nơi căn nhà lá bốn mùa gió reo.
Vậy mà một cơn gió độc trong một lần Liên mang đồ ra giếng giặt lúc đêm đã khiến cô ngã quỵ. Hòa chết nửa phần đời nhìn vợ mình nằm liệt gần tháng trời, khi tỉnh lại đã không còn là người đàn bà ngày trước nữa. Cô không nhớ ra mình là ai, càng không thể nhận ra người đàn ông cùng dắt tay mình đi qua bao năm tháng nhọc nhằn. Đứa con trai bi bô tập nói cứ níu ôm lấy mẹ, cô cũng ngác ngơ đẩy nó ra rồi nhìn trân trân bằng đôi mắt vô hồn. Mỗi ngày một lần, Liên tóc rối, chân trần bỏ nhà đi lang thang, qua không biết bao nhiêu con đường mòn nơi đồi gió, nơi có bao ngọn cỏ may mỗi ngày từng chút một găm mình vào chiếc gấu váy nâu, vẳng đâu đây tiếng hát ru đến xé lòng. Thời gian đầu, Hòa hoảng hốt để lại thằng bé có khi ngồi một mình nơi xó cửa, chạy bổ ngược xuôi đi tìm. Sau quen dần thì kệ, vì như cữ, cứ khi bóng chiều buông là cái dáng mảnh mai ấy sẽ lơ ngơ tự tìm về.
Hòa bao công việc đồng áng, ruộng vườn đều một tay đàn ông lo chu toàn, thêm nỗi vất vả khi phải mang theo con đi. Nỗi đau càng trở nên thấm hơn khi mỗi nửa buổi, thằng bé khóc ngằn ngặt vì đói và thèm hơi mẹ. Hàng xóm cám cảnh, thay nhau trông hộ. Người cho ăn, người thay đồ, giặt giũ, người bế nựng...
Thời gian cứ thế trượt dài trên những ngọn đồi quanh năm mây phủ. Hòa đêm đêm nằm bên thằng con say ngủ, nỗi mệt mỏi đời thường bỗng trở nên dằng dặc như tiếng chão chuộc kêu xót lòng ngoài bãi. Anh vùng dậy, đi ra phía cửa, ngồi bệt xuống nền đất. Trước mắt anh là một khoảng tối sâu hun hút đến mênh mang của vùng đất quanh năm là gió, tứ bề là núi, càng thăm thẳm như nỗi cô đơn của người đàn ông đang tràn trề sức lực. Hòa nhìn thấy phía trước là cả một quãng thời gian dài ăm ắp những kỷ niệm . Rồi ngoảnh lại phía sau, là hình ảnh Liên ngờ nghệch thả tiếng cười khanh khách xoáy vào đêm. Nhìn bên này, là tiếng cười nói bi bô con trẻ. Quay sang kia, lại là sự trống rỗng đến không cùng. Nỗi xót xa chợt mơ hồ, như cứa, như xé, lại chợt hoải hoang, ám ảnh. Anh đổ gục đầu khóc nấc lên trong đôi bàn tay chai sần năm tháng...
Ngày hôm sau. Mặt trời vẫn điềm nhiên rải những tia nắng nhảy nhót xung quanh căn nhà lá. Cánh cổng bằng nứa vẫn mở rộng cho lá vàng bay ngập khoảng sân rêu. Liên khi tỉnh dậy vẫn chân trần, tóc xõa, bước những bước vô hồn đi lang thang, mà không hề biết rằng từ giờ mỗi chiều trở về, căn nhà ấy chỉ còn gió thổi xào xạc, những chiếc lá bay lờ lững rồi nhẹ nhàng đậu xuống mặt đất, như vương vấn chân người.
Tiếng cười hoang dại vẫn lảnh lót vương vãi trên vùng đất mênh mông, hòa lẫn tiếng ru như hờn tủi:
" Ru con, con ngủ cho say
Để u dệt vải cho thầy nhuộm nâu
Cắt quần cắt áo u khâu
Để thầy con mặc dãi dầu mùa chiêm"...
